Mijn ouders vreesden dat, wanneer ik veel naar Disney zou kijken, ik anders naar man-vrouw verhoudingen zou kijken. Disney-films draaien immers veelal om het vinden van echte liefde en de hoofdpersonen streven naar een ‘lang en gelukkig’ leven. Uiteindelijk draaien veel verhaallijnen om het vinden van geluk, in de vorm van een kerel. Alleen een vent aan haar zijde maakt de hoofdrolspeelsters echt gelukkig: voor feministen een doorn in het oog. Het damsel-in-distress principe – de man redt een vrouw van groot gevaar, waardoor zij als een blok voor haar redder valt – is voor Disney dan ook geen onbekende verhaallijn.
Gezocht: sprookjesprinses met een rauw randje
Uit onderzoek blijkt dat Disney films vaak vernieuwde versies van volksvertellingen en sprookjes zijn, maar veel ouder dan werd gedacht. Niet de gebroeders Grimm waren de eersten die met deze verhalen op de proppen kwamen in 1575, de verhalen werden al verteld in de eerste eeuwen van onze jaartelling. Die vertellingen veranderden iedere keer als ze werden doorgegeven, doordat deze niet vastgelegd waren op papier. Zo vormden de vertellers de verhalen meer en meer naar hun eigen mening en dus naar de maatschappij. Met de komst van televisie en daarmee een meer generieke verteller veranderde ook de invloed van het verhaal. Onderzoek van onder andere George Gerbner laat zien dat tv een cultiverende werking heeft: hoe vaker we bepaald gedrag waarnemen, hoe meer we denken dat dit normaal is.
Films als ‘Pocahontas’ en ‘Belle en het beest’ brachten een verandering in dit soort vertellingen. Deze films mocht ik van mijn ouders opeens wel kijken en als klap op de vuurpijl had ik ze zelfs op video. Dat was natuurlijk niet voor niks: de hoofdrolspeelsters in deze films, Belle en Pocahontas, hebben een eigen wil en streven niet alleen de liefde na als ultiem doel. Belle is bijvoorbeeld intelligent, leest graag en is een dromer. Toch blijken kritische feministen geen fan van deze verhaallijn: Belle wordt niet geaccepteerd in het dorp, door haar ‘gekke’ afwijkende persoonlijkheid, en haar leven draait om het Beest. Toch is er met ‘Belle en het Beest’ een eerste stap gezet. Pocahontas daarentegen was niet alleen een vrouw die de liefde als hoger doel zag, maar had ook een getinte huidskleur en maakte zich sterk voor het behoud van de aarde. Wereldveranderend volgens velen, want de liefde van de man is niet het enige dat de dames nastreven. Maar, gelukkig houdt de innovatie daar niet op.
De film ‘Frozen’ gaat over Elsa, die magische krachten bezit. Door haar kracht – waarmee ze alles bevriest met haar handen – zijn mensen bang voor haar. De dorpelingen accepteren haar niet, waardoor ze vlucht. Elsa sluit zich uit wanhoop af van de buitenwereld. Desondanks blijft de zus van Elsa proberen om contact met haar te krijgen. Het verhaal draait dus om de liefde tussen de twee zussen: een feministische insteek. Ondanks de interne strijd van Elsa, leeft ze nog lang en gelukkig, dankzij de liefde van haar zus en zonder een prins aan haar zijde. Volgens kenners al een zeer feministische insteek voor de vaak conservatieve insteek van ‘happily ever after’.
Disney als spreekbuis
Frozen-fans willen echter nog een stapje verder gaan. Zo verscheen een paar weken geleden een artikel, waaruit blijkt dat ze zelfs oproepen tot een lesbische hoofdpersoon in het vervolg van de populaire film. Volgens de fans heeft het sprookje niet alleen een feministische insteek. Elsa probeert zichzelf en haar krachten, door homo-organisaties gezien als haar geaardheid, namelijk weg te stoppen. Disney probeert stukje bij beetje haar grenzen te verleggen, maar zou het ook gehoor aan de wens van deze grote schare fans, waardoor het conservatieve tegenstanders achter zich laat?
Disney heeft al eerder laten zien te durven vernieuwen en een verhaal te laten ontstaan vanuit de vraag van de maatschappij, in plaats van omgedraaid. In ‘the Princess and the Frog’ had een getinte prinses de hoofdrol, echter kreeg de eerste opzet veel kritiek te verduren. Door Oprah te gebruiken als ‘consultant’ voor de verhaallijn vond Disney een middenweg. Een ander voorbeeld is het hoofdpersonage in ‘Brave’. Het verhaal richt zich op het repareren van de relatie tussen moeder en dochter en is niet gericht op het vinden van liefde. Ooit weergegeven als een echte wildebras, toch verloor Brave haar stoere trekjes. Een geseksualiseerde versie van de hoofdpersoon verscheen op internet, tegelijkertijd met een golf aan kritiek.
Sharing = caring
Op het moment hebben we meer dan ooit invloed op wat we voorgeschoteld krijgen. We hebben immers de mogelijkheid gekregen om zelf een publiek te creëren dankzij sociale media. En dat is maar goed ook. Volgens George Gerbner zijn media voor velen namelijk een raadgever. Volgens mijn ouders zelfs een slechte, waardoor ze mijn mediablootstelling in mijn jonge jaren enigszins reguleerden. In deze tijd is dat nog meer mogelijk: ondanks het beeld dat via grotere kanalen met ons gedeeld wordt, kijken we via internet, television on demand en Netflix naar beelden waar we op dat moment behoefte aan of zin in hebben. De maatschappij krijgt de invloed op de vertelde verhalen dus weer terug.
Door te delen geven we opnieuw een eigen wending aan verhalen. Sprookjes en verhalen kunnen dus uitsterven en opnieuw geboren worden. Neem nou het voorbeeld van de fans van ‘Frozen’: door een sterk geluid te laten horen zou het best wel eens kunnen dat Elsa in het vervolg als een lesbienne door het leven gaat. En zo was afgelopen week #GiveCaptainAmericaABoyfriend ineens trending op twitter. Er is dus verandering te zien, die ontstaat vanuit de wens van de maatschappij. Zullen de media meer naar ons gaan luisteren?
Al met al kreeg het meisje steeds meer stereotypen voorgeschoteld. Het meisje leek echter weinig te beïnvloeden. Doordat ze vroeger door haar ouders beschermd werd voor het stereotype vrouwbeeld, leerde ze toch anders te kijken naar traditionele verhalen. Namelijk door haar eigen ogen. En ze leefde nog lang en gelukkig.
