Nederland is helemaal in de ban van gezond eten en leven. Foodbloggers zijn een van de grootste influencers van dit moment, quinoa en gojibessen vliegen de toonbank over en we staan met zijn allen in de sportschool te zweten. Slaan we niet een beetje door? Ja, in mijn optiek wel. Maar ligt dat aan ons? We worden namelijk zo overspoeld met informatie, dat het juiste niet meer te onderscheiden is van het onjuiste. Dit maakt het lastig om een gezonde levensstijl na te streven.
Groen is gezond
Het is niet zo eenvoudig om die gezonde keuze te maken. We worden namelijk continu beïnvloed in onze keuzemogelijkheden:
- Overal waar je bent zie je eten. Onze omgeving is één grote foodcourt: van de stationshal tot foodfestivals waar we ons in het weekend bevinden.
- De supermarkt wil graag dat wij méér kopen. Ze bieden ons voordeelverpakkingen aan en acties zoals twee producten voor de prijs van één.
- Zonder dat je het doorhebt is de verpakking van een product ook heel belangrijk in het keuzemoment. De kleur rood laat het eten zoeter smaken en groen associëren wij met gezond en zo denken wij dat Coca-Cola Life in een groen blikje misschien toch wel gezond is. Staan er twee pakken cruesli in het schap en staat op het pak in je mandje een graanstengel, dan zijn we overtuigd dat we de gezonde keuze hebben gemaakt.
- Reclame over tuinbonen of rijst is nergens te bekennen, dat is niet spannend genoeg. Reclame over cheeseburgers en ijsjes vliegen je daarentegen om de oren.
De overheid wil graag dat wij als Nederlanders gezonder gaan leven. Ze ondernemen verschillende acties. Zo staat op de verpakking van ieder product welke ingrediënten het bevat en wat de voedingswaarden zijn. Er wordt ook gebruik gemaakt van verschillende keurmerken, waarbij de producten moeten voldoen aan bepaalde eisen. Toch is de invloed van voedselproducenten en -verkopers veel groter. Tegenover één euro die de overheid uitgeeft aan het stimuleren van gezond gedrag, staat tweeduizend euro aan marketing voor ongezond voedsel. Wij kunnen de prikkels niet aan en de overheid trekt zich terug.
Overgewicht is het nieuwe roken
Het is belangrijk dat we gezonder gaan eten, want obesitas is een groter probleem dan de meeste mensen denken. In 2016 had bijna de helft (49,2%) van de Nederlanders van achttien jaar en ouder overgewicht. Vijf procent van de Nederlanders houdt zich aan de richtlijn voor groenten en maar vijf tot tien procent eet de aanbevolen hoeveelheid fruit. Daarnaast blijkt dat meer dan 85 procent van de Nederlandse bevolking meer zout binnen krijgt dan de maximale hoeveelheid van zes gram zout per dag. Het is zelfs zo dat obesitas bijna net zo gevaarlijk is als roken. Hoe kan het dan dat de overheid zoveel acties onderneemt tegen roken en vrijwel niets tegen ons eetgedrag?
Wij houden er niet van als de overheid ons gedrag gaat sturen. Dit is een van de redenen dat de overheid zich niet wil mengen in de gezondheidsdiscussie. Het gekke is dat wij het wel accepteren als voedselproducenten en –verkopers ons beïnvloeden. Waarom geeft de overheid ons niet gewoon een duwtje in de goede richting?
Een zelfstandige keuze
Een duwtje in de goede richting wordt ook wel een nudge genoemd. Nudging is een term die voortkomt uit de gedragspsychologie. Het gaat over onbewust gedrag bewust beïnvloeden, zonder keuzeopties uit te sluiten. Het grootste voordeel van een nudge is dat de mogelijkheid tot een zelfstandige keuze behouden blijft. Het bekendste voorbeeld is begonnen op Schiphol. In de toiletten is een vlieg getekend waardoor de mannelijke passagiers beter zouden mikken tijdens het plassen. Het aantal knoeiers nam met tachtig procent af en het idee is wereldwijd uitgerold.
Een ander succesvol verhaal komt van de Belgische overheid. De klassieke aanmaningsbrief die naar wanbetalers werd gestuurd, is daar aangepast. De brief is vereenvoudigd, duidelijker en directer gemaakt. Daarna zijn er meerdere varianten gemaakt met verschillende nudges. In een van de brieven werd verteld dat de meerderheid van de bevolking zijn belasting wel op tijd betaalt. Het experiment bleek een enorm succes, want er werd achttien miljoen euro meer betaald aan achterstallige belasting dan het jaar daarvoor. Het Vlaamse parlement heeft dan ook groen licht gegeven voor het gebruik van nudging in het beleid.
Het Nederlandse parlement houdt zich wat betreft nudging nog een beetje op de achtergrond. Ze willen niet overkomen als bemoeizuchtige overheid. Toch zijn nudges een goed alternatief voor het verbieden of opleggen van zaken. Een nudge kan een gezonde keuze makkelijker maken en een ongezonde keuze moeilijker, zonder dat mensen het door hebben. De overheid zou de Nederlandse burger dan wel beïnvloeden, maar het voordeel is dat het een zelfstandige keuze blijft. Wie weet zou minister Schippers er dan toch voor kunnen zorgen dat we minder vaak met die zak chips op de bank belanden.
